13

İkinci dünya savaşının sonlarına doğru tam da Sovyetlerin Türkiye'den Kars Ardahan ve Artvin'i istediği günlerde Köy enstitülerini kapatılmasıyla ilgili kampanyanın önde gelen anti-komünist kalemşorlarına göre enstitüler Sovyetler Birliği’nden örnek alınmış, komünizmin, materyalizmin, dinsizliğin yayıldığı şer merkezleriydi:

“En büyük tahrik ve kızıl faaliyetler Köy Enstitülerine öğretmen yetiştirmek üzere yüksek kısım haline getirilen Hasanoğlan Köy Enstitüsü’nde yapılmak istenmiştir… Enstitülerde kurulan kitaplıklarda ise kızıl, dinsiz, ruhsuz zevatın eserleriyle Yurt ve Dünya, Adımlar, Pınar, Gün, Ses gibi komünist dergilerin okunması sağlanmıştır.” (İlhan Darendelioğlu)

“Son günlerde peçesi kaldırılan ve bazı temayüllere göre tekrar ihyası için zemin aranan Köy Enstitüleri davası, memleketimizdeki komünizm hululünün şah damarını çizer.” (Necip Fazıl Kısakürek)

“Çocuklara Nazım Hikmet’in şiirlerini ezberleten, Marksizm hakkında konferanslar verdiren, dergilerinde de Marksizm hakkında makaleler neşreden Köy Enstitülerinin komünist yuvaları olduğunu bilmeyen bir tek şuurlu Türk aydını yoktur...” (Peyami Safa)

Genelde Türk Solu, Kemalist önyargılarının yanı sıra, faşist unsurların Köy Enstitülerine komünizm karşıtlığı temelinde saldırmasından da kaynaklı olarak, bu kurumlara boyundan büyük devrimci anlamlar yükledi. Köy Enstitülerini, genel anlamda aydınlanmacı bir rol oynadığı için savunmakla yetinmek yerine, Kemalizm'de keşfedilen “devrimcilik” temelinde değerlendirdi. Bu nedenle, solun ağırlıklı bir bölümü, bu kurumların kapatılmalarını Kemalist rejime yönelik bir karşı-devrimci girişim olarak algıladı. Köy Enstitülerinin amacının Doğudaki “feodal düzeni” yıkarak toplumsal düzeni kökten değiştirmek olduğunu düşünenlerin sayısı da az değildi. Kuşkusuz bu değerlendirmelerin zemini, söz konusu kesimlerin Kemalizm'i bir biçimde sol ve devrimci bir ideoloji olarak değerlendirmeleriyle döşenmektedir. Oysa Kemalizm bunlarla ilişkisi olmayan, halkla herhangi bir bağı bulunmayan, son derece seçkinci, totaliter, Bonapartist bir rejimin ideolojisi olarak şekillenmiş ve bu özelliğini günümüze kadar korumuştur.