82

Roma dönemine ait 1800 yıllık elmalı mozaik

Sana olan sevgi ve saygım Yusufeli  semalarında gece görülen yıldızlar adetince.
Zührename'ye Ağıtlar- Ebubekir Kuri

Kahveye gittiğim günlerde gözüm hep pencerelerdeydi. Zühre'ye o kadar alşimistim ki onun bu zamansız gidişini bir türlü alışamıyordum... Buğulu ve yer yer  kitli camlar belirsizliğinin ortasında gönlüme bitmeyen bir hasret türküsünü çalıyordum... Bu pencerede onun hayali hiç bir vakit görülmeyecekti bunu da çok iyi biliyordum. Ama su yıldızların altındaki gecelerde Çoruh'a okuduğum içli  şiirlerin yürek yangınım olacağını nereden bilebilirdim ki...Zühre bir masal ülkesinden gelmiş gibi gülerken ben bağrı yanık Tahir onun büyülü gözlerine zamanı mi durdurmuşum da haberim yok... Bir keresinde bir rüya görmüş Zühre. Bana ilk kez dokuduğu  kilimi hediye ettiği bir ikindi vakti kapı önünde anlamamıştı. Ben de "Hayra yoralım hayır olsun" dediğimi hatırlıyorum... Zühre rüyasını başladı anlatmaya :
"Düşümde bir elma ağacı gördüm. Bu ağacın altında ise üç tane güvercin var, ağaçta ise dört tane kırmızı mi kırmızı elma var... ama öyle güzel bir yerdi ki sana nasıl anlatayım inan hiç bilmiyorum" dedi.
Ziver'in amcası Şükrü Ali Sebat dayı  önemli bir fırın ustasıdır. Çok usta yetiştirmiştir. Zaten Ziver de ondan kimi zaman anlatır dururdu...Geçen gün kahvede onun anlattığı şu hikayeyi, ahali bir süre konuşur oldu... Ben gençken yani 1924'te Amasya'ya çalışmaya gitmiştim. Bir tane ustam vardı hiç unutmam. Adı Eşber Dağdeviren'di. Kimi zaman sinirlenir böyle anlarda ensesi ve yüzü kızarırdı. Bana diğer çıraklara kızdığı gibi kızmaz ve işi çok iyi öğrenmem için telkinlerde ve uyarılarda bulunurdu. Hiç unutmam zengin bir aileden yüklü miktarda ekmek siparişi almıştık... Ekmekleri konağa at arabası ile götürmeye başladık. Taze ekmek kokusunu duyan sevimli köpeklerin umutlu koşusu hiç gitmez gözlerimden. O an kendi kazandığım üç beş kuruş para ile aldığım ve  acıkınca yemek için  cebimde taşıdığım ekmeği o masumlarla paylaştım...Konağa vardığımızda bizi siyah giyimli ve biraz da gergin insanlar karşıladı. Ekmekleri teslim ettik paraları aldık...
Geri dönüş yoluna başlamadan evvel atlara alaf verdiğimiz sırada aç bir köpek bizi kovalamaya başladı. Biz de etrafı bezlerle örtülmüş bir çukura düştük lakin burası biraz kaygandı. Renkli küçük taşlar vardı. Bunlara mozaik dediğini işittim ustamdan. Ne yapacağımızı düşüne duralım ekmekleri verdiğimiz siyah giyinen adamlar bizleri gördüler. Yavaş adımlarla yanımıza yaklaştılar. Eşber Dağdeviren ustam ve ben bu düştüğümüz çukurdan yaka paça bu kişiler tarafından çıkarıldık. Siyahlı adamlar ustam ve benim ellerimi ve ayaklarımı kendir ipiyle bağladılar. Akşama doğru genç bir kız bize yemek getirdi. Ellerimizi açmalarını beklerken genç kız ellerimizi açmadı. Bu kız, Eşber ustama ve bana bir çocuk gibi yemek yedirdi...Ertesi gün kollarım uyuşmuştu. Sonumuzun geldiğini düşündüm. O sırada bir düdük sesi ile silah seslerini işittik. Bize yemek yediren genç kız demir kapıyı açmaya çalışırken birden kanlar içinde yere yığıldı... Dehşete düştük...
Ali Şükrü dayı bir aralık soluklandı ve çayından yudumlayıp sözlerine devam etti... Bağrışmalar ve boğuşmaların sonunda demir kapı açıldı ve bir jandarma çavuş ve ekibi elinde silahlarıyla etrafı kolaçan etti. Ve bizlerin ellerini çözdüler...
Ali Şükrü dayı, jandarma  çavuşuna bu adamlarım kimler olduğunu sordu. O da başladı anlatmaya:
"Bu yıl bu ikinci olay hemşerim.1924 yılında Amasya merkezine bağlı Yumuk köyü yakınlarında, kaçak kazı yapılan alandaki yaklaşık 1.800 yıllık tapınak ile ortasında 1,5 metrekare çapında elma ağacı figürlü 20 metrekare genişliğinde mozaik bulundu. Mozaik ortaya çıkarıldıktan sonra müze deposunda koruma altına alındı. Amasya Arkeoloji Müzesi’nde mozaiğin sergilenmesi istedi. Vali Ömer  Varol, “Bu zahmetli bir iş, çok boyutlu bir mesele. Farklı zamanlarda, farklı çalışmalar yapıp, daha sonrasında çalışma yaptığınız parçaları dinlendirmeniz gerekiyor. Ancak işin son aşamasına geldik. Müzemizin içinde bir fiziksel değişiklik gerçekleştirdik. Bu fiziksel değişikliğimizle bunun sergilenebileceği havuz ortamı yarattık. Ekip hala çalışmaya devam ediyor.” diyor. Eksik parçaların restorasyon süreci tamamlandıktan sonra mozaik Amasya Arkeoloji Müzesi’nde ziyarete sunulacaktır.

Nurettin dayı ise Ali Şükrü dayıya dönerek Eşber'i bilirim çobanlıktan arkadaşımdı çok güzel zamanlar geçirdik Kara Dağ'da tosun beslerken, çok mert insandı diye sözü karıştı...

Ali Şükrü dayı devam etti konuşmasına :
Vali Varol, “Amasya’mız birçok medeniyete ev sahipliği yapmış şehir. Bu medeniyetler içinde dünya çapında önemli olan Roma medeniyeti bulunuyor. Yaklaşık 1700- 1800 yıllık mozaikten bahsediyoruz. Bu mozaiğin üzerinde elma ağacı olması, bugünkü kuşakların hatırlayabildiği kadar geçmişte meşhur elmasıyla bilinen bir şehri anlattığını ortaya koyuyor. Meşhur misket elmasıyla özdeşleşmiş ve bunun sonunda coğrafi işaretini ve patentini almış şehir olarak ilimizde 1700- 1800 yıl öncesinde elmanın önemli ağaç olduğunu, önemli ürün olduğunu gösteren kanıt diye düşünüyoruz. Buradaki çalışmalar sonucunda sergilenmeye başlandığında ziyaretçilerin bu esere büyük ilgi gösterecekleri kanaatindeyiz. Özellikle bizim turistik hareketimizin çok arttığı 4. aydan itibaren tamamen buradaki işlemlerin biteceğini umuyoruz.” diye ekledi...

Ali Şükrü dayı,  o olaydan sonra Eşber Dağdeviren ustasından yanından ayrılıp Yusufeli'ne geri döndü ve uzun seneler fırıncılık yaptı... Sözlerini tamlamasının ardından izin isteyip kahveden ayrıldı.

Ben kendimi darmadağın hissediyordum... Zira bu elmalı mozaik, Zühre'nin gitmeden evvel anlattığı rüyamsıya örtüşüyordu... İçimde bir ümit ışığı doğdu. Eve doğru yürümeye başladım. Evden Çift Jandarma türküsü duyuluyordu...