Bilinç Altı

BİLİNÇALTI NEDİR?
Bilinç dışı olmakla birlikte, dilendiğinde kapsamındakilerin bilince çağrılabildiği zihin bölgesi, şuuraltı, tahteşşuur:
“Bilinçaltı bir baskı belki de ilk kez su üstüne çıkıyordu.”- Ç. Altan.
olarak açıklanmış TDK.`da.
BİLİNÇALTI REKLAMIN İŞLEYİŞİ VE KULLANIMI
Bu adresteki yazıyı okuduğumda aslında ne kadar basit ve etkili bir yöntem olduğunu anladım. Yazı da da belirtildiği üzere;
Bilinçaltı dediğimiz şey, bilincin binde 999’unu oluşturuyor. Yani siz şu anda beni binde 1 seviyesinde görüyorsunuz.
Gözün fovea hareketleri sizin şu anda görmediğiniz şeyleri de görüyor. Göz devamlı bir tarama içinde. Tarıyor ve aldığı bilgileri bilinçaltına atıyor. Bu söylediklerim bilimsel verilerdir. Biz, normal şartlarda gözümüzün fovea hareketleriyle beynimizde depolanan şeylerin çok azını hatırlıyoruz. Ama mesela markete gittiğimizde 10 tane deterjan arasından 1 tanesini çekip alıyoruz. Yani gördüğümüzün ve de duyduğumuzun farkında olmadığımız şeylerin, bilinç yüzeyine çıkarak bize o malı satın aldırması söz konusu.
Gözümüz farkında olmadan etraftaki nesneleri ve anlık pozisyonlarını bilinçaltına atıyor ve bu şekilde farkında olmadan bazı mesajlar ile “etkileniyoruz”. Bunun reklam alanında kullanılabilir oluşu ile ilgili olarak;
1960’lı yıllarda Amerika’da takistoskop denilen bir cihaz sayesinde reklamcılar, bilinçaltına yönelmenin reklamın etkinliğini artırmada daha işlevsel olduğunu farkettiler.
Bu teknolojik yapıyı hareketli görüntülerle sınırlandırmamak gerekir. İşitme ve görme insanların bilinçaltına müdahele edebilen duyular ve bu duyular kullanılarak yapılan bir çok reklam bilniyor. Bunlardan;
5 Temmuz 1971 tarihli Time’ın arka kapağında çıkmış Gilbey’s London Dry Gin reklamı. Reklamda bardaktaki buzlar üzerinde ‘sex’ yazıyor. Bu reklam sayesinde Gilbey’s’in 1.5 milyon dolarlık satış yaptığı tespit edilmiş.
En etkili reklamlara örnek olarak verilebilecek bir marka, Camel. Hala nerede olursak olalım deve figürü bize bu markayı çağrıştırmaktadır. Bununla ilgili olarak;
Camel bunu 1913 yılında yapmış. Bu ilmin 90 yıl önce Amerika’da çıkmış olduğunu gösteriyor. Bunu, muhtemelen, artık logomuz diyerek kabul ettirmiş olabilirler. Camel’ın yasaklanmış reklamı Camel satışlarını yüzde 5’ten yüzde 32’ye çıkarmıştı. Smooth character adındaki reklam kampanyasıyla Camel 1990’da sigara içmeye başlayan gençler arasında tercih edilme oranını 1.5 yıl içinde yüzde 32’ye çıkardı. Camel bilinçaltı reklamını çok iyi kullanmış bir marka. Deve figürünü artık nerede görürsek görelim beyin bunu Camel’le ilişkilendiriyor.
Smooth character kampanyasında Camel’ın devesi her biri cinsellik çağrışımı olan pek çok kılığa sokulmuştu.
Peki bilinçaltına direk mesaj -kelime- vermekten başka yolları var mıdır bu sistemin? Bunda da bazı reklam teknikleri kullanıldığını öğrendim.
Reklamla ilgili bilimsel olarak kanıtlanmış bazı gerçekler var. Bunu biz de ciddiye alıyoruz. Mesela kadınlara yönelik reklamda oval ve elips çizgiler kullanmak, keskin çizgiler kullanmamak. Ya da renkler. Kırmızı renk kadınlar üzerinde daha fazla etki uyandıran bir renktir. Mesela aynı deterjan sarı, mavi ve sarı mavi karışımı 3 ayrı kutuya konuyor. Sarı kutudan yıkayanlar güzel yıkıyor, mavi kutudan yıkayanlar güzel yıkamıyor diyor. Sarı mavi karışımı kutudan yıkayanlar ise mükemmel yıkıyor diyorlar. Yani renkler karar verme mekanizmalarında bu kadar etkili. Mac Donalds’ın sarı kırmızı renkleri bilinçaltında en çok yer eden renklerdir. 1980 Moskova olimpiyatlarında, Ruslar kendi oyuncularının odalarını kırmızı, rakip takımın oyuncularının odalarını ise mavi renkle ışıklandırdılar.
Mavi, rehavete sevkeder, kırmızı ise canlandırır harekete sevkeder. Aynı şekilde İngiltere milli takımı, 2 yıl önceydi sanırım, Türkiye’ye geldiğinde biz beyaz forma giyeceğiz siz de kırmızı forma giyin dediler. Bu o zaman da söz konusu edildi. Amaç şu: Beyaz saflığı temizliği temsil eder, kırmızı ise ateşleyici, harekete geçirici bir renktir. Onlar kırmızı formalı Türk takımı karşısında performanslarını artırdılar. Bunlar insan doğasıyla ilgili veriler.
GÖRSEL ALANDA SUBLIMINAL KULLANIMLAR
1900’lü yıllarda Knight Dunlap adında Amerikalı bir psikoloji profesörü illüzyon gösterisi yaparken bilincin farkında olmadığı “hissedilemez gölge” ler kullanarak aynı uzunluktaki iki çizgiyi seyircilerin farklı algılamasını sağlamıştı.
1957 yılında market araştırmacısı James Vicary sinema ekranında çok hızlı bir şekilde parlayan mesajların insanların gıda üzerindeki tercihlerini etkilediğini belirtti. Ve ilk olarak “bilinçaltı reklam” (subliminal advertisement) tanımlamasını kullandı. Vicary, yaptığı araştırmada takistoskop adı verilen cihazla filmlerin arasına “Caca Cola İç” “Patlamış Mısır Ye” mesajları yerleştirdi. Bu mesajlar saniyenin 1/3000 kadar kısa bir sürede görünüyor ve her 5 saniyede bir tekrarlanıyordu. Bu filmin arkasından New Jersey’deki Cola satışlarının % 18.1 ile % 57.5 arasında arttığı gözlemlendi.
gibi daha bir çok örneğin ve açıklamanın yer aldığı bu yazıyı da okumalısınız.
Bu konunun Türkiye ile olan ilişkisi ve kullanımı hakkında Baki Günay`ın şu yazısını okuyabilirsiniz.
KULLANIMINA DAİR
Kısa bir araştırma neticesinde bu yöntem ile insanların bilgisayar başında kendilerini motive etmek amacıyla hazırlanmış bazı programlara rastladım ve bunlardan biri de türk yapımı idi, ancak sonrasında bu programın sonlandırıldığını öğrendim.
WEB REKLAM ALANINDA KULLANIMI
Web sitelerinde ilk reklam bannerı yayınlandığından beri bu konuda bir çok gelişmeye tanık olduk. Peki ya sonrası?
Şu anda videolar arasına text reklam koyulacağı üzerine konuşmalar var, peki ya bilinçaltımız ne durumda? YouTube`da izlediğimiz bir videonun ya da oynayan bir reklam banner`ının içerisinde bilinçaltımıza müdahele eden unsurların olmadığını nasıl bileceğiz? Televizyon yayınları gibi alanlarda bunları denetleyen birimler mevcut, peki internet?
Milyarlarca insanın kullandığı ve vaktini dar bir kutuya bakarak geçirdiği bu alanda yapılacak bir sistemin ne gibi sonuçları oalcak ya da olabilir? Bir bilgisayar oyununda ya da? Filmde? Dinlediğimiz bir müzikte?

Teşekkürler Ceyhun Aksan